شگفتی های دنیا

زحل/کیوان

زُحَل یا کِیوان، پس از مشتری، دومین سیاره? بزرگ منظومه شمسی و ششمین سیاره نزدیک به خورشید است. زحل یک گلوله گازی غول‌پیکر است که با وجود حجم زیادش تنها 95 برابر زمین جرم دارد. چگالی این سیاره حدود یک‌هشتم زمین و کمتر از آب است. یک روز کامل در کیوان برابر 10 ساعت و 39 دقیقه در زمین و یک سال آن برابر 29?5 برابر سال زمین است. از آنجایی که مدار استوایی زحل تقریباً همانند زمین در 27 درجه‌است، تغییرات زاویه سیاره نسبت به خورشید شبیه به زمین می‌باشد و در این سیاره نیز همان چهار فصل مشاهده می‌شود. جرم سیاره زحل همانند مشتری از گاز است که بیشتر آن را هیدروژن تشکیل می‌دهد. میزان اندکی هلیوم و متان در رده‌های بعدی گازهای تشکیل‌دهنده? سیاره قرار دارند.

در آسمان شب زمین، زحل به دلیل اندازه بزرگ، نسبتاً درخشان دیده می‌شود. زیبایی آسمان زحل به خاطر نوارهای روشن حلقه‌های اطراف آن و نیز به خاطر قمرهای زیادش است.

به علت سرعت حرکت کیوان به دور خود در قطب‌های آن نوعی حالت پخی مشاهده می‌شود که سیاره را از شکل کره? کامل دور می‌کند. زحل از جنبه‌های زیادی شبیه مشتری است، جز اینکه در اطراف آن چندین حلقه شگفت انگیز وجود دارد.

مشتری(سیاره)

مُشتَرییا هُرمُز یا اورمزد یا برجیس یا زاوش پنج‌مین سیاره از خورشید و بزرگ‌ترین سیاره سامانه خورشیدی است. این سیاره غول گازی با جرم یک هزارم خورشید است، ولی جرمی دو و نیم برابر تمامی دیگر سیاره‌های منظومه? شمسی دارد. از نظر دوری از خورشید، مشتری پنجمین سیاره پس از تیر و ناهید و زمین و بهرام است.

نگاه کلی

در یک نگاه اجمالی، مشتری چهارمین شیء درخشان در آسمان می‌باشد (پس از خورشید، ماه و زهره) اگرچه گهگاه مریخ (بهرام) درخشان‌تر به‌نظر می‌آید. به کمک دوربین دوچشمی بعضی قمرهای مشتری نیز قابل دیدن می‌باشند.

جرم مشتری 2?5 بار از مجموع جرم سیاره‌های سامانه خورشیدی بیش‌تر است. جرم مشتری 318 بار بیش‌تر از جرم زمین است. قطر آن 11 برابر قطر زمین است. مشتری می‌تواند 1300 زمین را درخود جای دهد. میانگین دوری آن از خورشید در حدود 778 میلیون و 500 هزار کیلومتر می‌باشد یعنی بیشتر از 5 برابر دوری زمین از خورشید. ستاره‌شناسان با تلسکوپهای برپاشده در زمین و ماهواره هائی که در مدار زمین می‌گردند به بررسی مشتری می‌پردازند. ایالات متحده تا کنون 6 فضاپیمای بدون سرنشین را به مشتری فرستاده‌است. در ژوئیه 1994، هنگامی که 21 تکه از دنباله دار شومیکر-لوی 9 با اتمسفر مشتری برخورد کرد ستاره‌شناسان شاهد رویدادی بسیار تماشائی بودند. این برخورد برانگیزاننده? انفجارهای سهمناکی شد که پاره‌ای از آن‌ها قطری بزرگتر از قطر زمین داشتند.

نکته: چهار سیاره? اول سنگی و بسیار کوچک‌تر از مشتری هستند.

مریخ

بَهرام یا مریخ چهارمین سیاره در سامانه خورشیدی است که در مداری طولانی تراز زمین و با سرعتی کمتر از زمین حرکت می‌کند. هر یک باری که به بدور خورشید می‌چرخد معادل 687 روز (روز زمین) به درازا می‌کشد و شب و روز کمی طولانی‌تر از کره زمین است.

بزرگی بهرام نزدیک به یک دوم زمین است و قطر آن 6790 کیلومتر می‌باشد (بسنجید با قطر زمین: 12756 کیلومتر).^[1]

جو بهرام سرخ‌فام است و در آسمان شب از زمین نیز سرخی آن دیده می‌شود. کره بهرام دو ماه کوچک به نام‌های فوبوس و دِیموس دارد که ریختی نابسامان دارند. این دو ماه شاید شهاب‌سنگ‌هایی هستند که در مدار بهرام به دام افتاده‌اند. اگر شخصی در کره? بهرام باشد خواهد دید که فوبوس سه بار در یک روز طلوع و غروب می‌کند. دیموس نیم فوبوس بوده و چنانچه از بهرام به آن نگاه کنیم این ماه بیشتر همانند به یک ستاره خواهد بود تا یک ماه. خورشیدگرفتگی در مریخ به دلیل کوچک بودن قمرهای ان خورشید کامل از بین نمی‌رود. قمرهای مریخ به ان نزدیک هستند وبزرگترین قمر ان قمر فوبوس است که یک دور ان در حدود 7ساعت و39دقیقه و27، ثانیه است. قمر دیموس نیز 1روز و 6ساعت و21دقیقه و16ثانیه است.

بهرام، سیاره سرخ‌فام سامانه? خورشیدی، یک دوم زمین قطر دارد و مساحت سطح آن برابر با مساحت خشکی‌های روی زمین است. همانند زمین، یخ‌های قطبی، دره‌های گود، کوه، غبار، توفان و فصل دارد. در دشت‌های آن مانند ماه، گودال‌هایی برآمده از برخورد سنگ‌های آسمانی دیده می‌شود. با وجود اندازه کوچکش، بلندترین قله? سامانه? خورشیدی یعنی کوه المپوس و بزرگ‌ترین دره سامانه? خورشیدی در این سیاره پیدا شده‌است.

فرسوده بودن بیشتر دهانه‌های برخوردی سیاره بهرام نشان‌دهنده? پرکاری زیاد زمین‌شناختی در این سیاره‌است. درضمن در سال 2020فضانوردانی به مریخ می‌روند و ان جا را کاوش می‌کنند:^)^[2]

روزهای بهرام 24 ساعت و 37 دقیقه درازا دارند. از آن‌جا که محور سیاره? بهرام همانند زمین 24 درجه کج است در این سیاره نیز فصل‌های سال وجود دارند. اما هر سال بهرامی کمابیش دو برابر سال زمینی یعنی 678 روز به‌درازا می‌کشد.^[3]

ویژگی های فیزیکی

بهرام شعاعی در حدود یک دوم شعاع زمین دارد. همچنین بهرام از زمین کم چگالتر است، به گونه‌ای که حجمی برابر 15? و جرمی برابر 11? زمین دارد. مساحت سطح آن تنها اندکی کم تر از مجموع سطوح خشکی‌های زمین است. بهرام در برابر تیر (عطارد) بزرگتر و دارای جرم بیشتر و در نتیجه چگال تر است. همین زمینه سبب شده‌است نیروی گرانش بیشتری در سطح بهرام وجود داشته باشد.

بهرام از دید اندازه، جرم و گرانش سطح، حالتی میان زمین و ماه (ماه زمین) دارد؛ ماه قطری برابر یک دوم قطر بهرام دارد، در حالی که قطر زمین حدود دو برابر قطر بهرام است، زمین دارای جرمی در حدود ده برابر جرم بهرام است، در حالی که جرم ماه ده برابر کم تر از بهرام است. نمای سرخ-نارنجی رنگ بهرام در اثر وجود آهن (III) اکسید، که بیشتر به هماتیت یا زنگ آهن مشهور است، به وجود آمده‌است.

وجودآب

ناسا در نشستی خبری در 6 مهر 1394 (28 سپتامبر 2015) وجود آب در مریخ را تائید و اعلام کرد که در ماه‌های گرم آب جاری در این سیاره وجود دارد. عکس‌هایی از مریخ به زمین رسیده بود که در آنها به طور واضح دیده می شد که رگه های تیره روی یک سرازیری مریخ چگونه با فصل ها تغییر می‌کنند. این رگه ها با نام رگه های خطوط شیب برگردنده (recurrent slope linea) در ماه‌های گرم تر تا پایین شیب ها هم کشیده می شوند ولی طی فصل های سردتر ناپدید بودند. دانشمندان ناسا اعلام کردند که رگه‌های تیره به طور حتم آب جاری هستند که در تابستان دیده شده و در زمستان مریخ محو می‌شوند. باید توجه داشت که آب کشف شده خالص نیست و نوعی نمک موجود در آن باعث می‌شود که این آب بتواند در دمای معمول 50 درجه سلیوس زیر صفر مریخ جاری باشد. این مسئله می‌تواند به معنای وجود نوعی حیات در مریخ باشد.^[10][11]

آیا منشا این آب جاری مخازن آب موجود در عمق آن سیاره است؟ آیا حاصل ذوب شدن یخ‌ها در لایه‌های زیرین سطح مریخ است؟ آیا بخاطر نمک فراوانی است که در خاک مریخ وجود دارد و رطوبت موجود در جو سیاره را به طرف خود می‌کِشد؟ پاسخ دقیق هنوز در دسترس نیست.

زمین

فرشتگان دین زرتشت بوده است که با پسوند «ین» زمین رابه وجود آورده است.^[20] این سیاره چگال ترین و از نظر بزرگی پنجمین سیاره از هشت سیاره? سامانه? خورشیدی است. همچنین در میان چهار سیاره? سنگی گردان به دور خورشید (تیر، ناهید، زمین و مریخ) زمین بزرگترین آن‌ها است. گاهی از آن با نام‌های جهان و سیاره? آبی نیز یاد می‌شود.^[21] نام لاتین آن Terra است.^{[یادداشت 7]} در سامانه? خورشیدی، فاصله? زمین تا خورشید بین فاصله? زهره (یا ناهید) تا خورشید و فاصله? مریخ (یا بهرام) تا خورشید است. زمین جزو سیارات داخلی سامانه? خورشیدی به‌شمار می‌آید.

نزدیک به 4?54 میلیارد سال (به صورت دقیق تر 0?0006 ± 4?5672 میلیارد سال)^[22] از پیدایش زمین می‌گذرد؛ و زندگی بر روی سطح آن در طول یک میلیارد سال پدیدار گشته‌است. هم اکنون زمین خانه? میلیون‌ها گونه از جانداران است که انسان یکی از آن‌ها است.^[23] زیست‌کره? زمین با گذر زمان جو زمین و دیگر شرایط فیزیکی و شیمیایی این سیاره را دچار دگرگونی‌های شگرفی کرده‌است و محیطی را فراهم کرده‌است تا اندامگان زنده بتوانند به رشد و زیست‌زایی بپردازند. همچنین در اثر این دگرگونی‌ها لایه? اوزون به دور این سیاره تشکیل شده‌است، لایه‌ای که با کمک میدان مغناطیسی زمین مانع از ورود پرتوهای آسیب رسان خورشید می‌شود و به این ترتیب اجازه می‌دهد در زمین زندگی ادامه یابد.^[24] ویژگی‌های فیزیکی، پیشینه? زمین‌شناسی و گردش زمین باعث شده‌اند تا زندگی در این دوره‌ها در آن پابرجا بماند و انتظار آن می‌رود که برای 500 میلیون تا 2?3 میلیارد سال دیگر نیز زندگی همچنان ادامه داشته باشد.^[25][26][27]

پوسته? زمین به چندین لایه? سخت یا زمین‌ساخت بشقابی تقسیم شده‌است، این لایه‌ها در گذر میلیون‌ها سال در زمین جابجا می‌شوند. نزدیک به 71? از سطح زمین با آب شور اقیانوس‌ها پوشیده شده‌است و باقی‌مانده? آن را قاره‌ها و جزیره‌ها تشکیل می‌دهند که خود آن‌ها نیز تعداد زیادی دریاچه و دیگر سرچشمه‌های آبی را در خود جای داده‌اند. بیشتر سطح قطب‌های زمین از یخ یا دریای یخ زده پوشیده شده‌است. ساختار درونی زمین پویا است و لایه‌های آن عبارتند از لایه? ضخیم گوشته? جامد، یک لایه، هسته? بیرونی که مایع است و میدان مغتاطیسی را تولید می‌کند و یک لایه، هسته? درونی که آهنی و جامد است.

زمین همواره با دیگر جرم‌های آسمانی بویژه خورشید و ماه در اندرکنش است. هم اکنون زمین با سرعتی 366?26 برابر سرعتی که به دور خودش می‌گردد، به گرد خورشید می‌گردد که این برابر با 365?26 روز خورشیدی یا یک سال نجومی است.^{[یادداشت 8]} محور گردش زمین نسبت به خط عمود بر صفحه? گردش آن 23?4 درجه انحراف دارد. این انحراف باعث ایجاد تغییرات فصلی با دوره? گردشی برابر با یک سال اعتدالی یا 365?24 روز می‌شود.^[28] تنها ماه طبیعی شناخته شده برای زمین، کره? ماه است که از نزدیک به 4?53 میلیارد سال پیش گردش خود به دور زمین را آغاز کرده‌است. ماه باعث ایجاد کشند در آب اقیانوس‌ها، پایدار شدن زاویه? انحراف محور زمین و کم‌کم آهسته تر شدن سرعت گردش زمین شده‌است. در آخرین بمباران شهابی تقریباً میان 3?8 و 4?1 میلیارد سال پیش، چندین سیارک و شهاب سنگ با زمین برخورد کرد و دگرگونی‌های درخور توجهی در سطح زمین ایجاد کرد.

جو زمین ترکیبی است از نیتروژن (نزدیک به هشتاد درصد)، اکسیژن (نزدیک به بیست درصد) و چندین گاز دیگر.

بلندترین نقطه بر روی خشکی‌های زمین کوه اورست نام دارد که نزدیک به 9 کیلومتر از سطح دریا بالاتر است. ژرف‌ترین قسمت دریاها نیز در نزدیکی جزایر فیلیپین در اقیانوس آرام قرار دارد. عمق این ناحیه حدود 11 کیلومتر پایین‌تر از سطح دریا است و به آن درازگودال ماریانا گفته می‌شود.

محدوده? دمای هوا بر روی کره زمین میان 89?2 (قطب جنوب) درجه زیر صفر تا 70?7 (کویر لوت، ایران)[1][2]درجه بالای صفر قرار دارد. محیط استوای زمین 40?07516 کیلومتر و وزن زمین 10²⁴×59735 کیلوگرم (هشتاد برابر وزن ماه) است. فاصله کره زمین تا کره ماه 340 هزار کیلومتر می‌باشد.^[29]

انسان‌ها نیازهایشان را از منابع کانی‌ها و محصول‌هایی که از زیست‌کره بدست می‌آید، تامین می‌کنند.^[30] نزدیک به 200 کشور مستقل در جهان وجود دارد که انسان‌ها در این کشورها پخش شده‌اند و از راه دیپلماسی، سفر، تجارت و فعالیت‌های نظامی با هم در اندر کنش قرار می‌گیرند. فرهنگ و دانش انسان‌ها با گذر زمان بسیار پیشرفت و تغییر کرده‌است. انسان‌ها زمانی به نظریه صاف بودن زمین و بعد نظریه? مرکز بودن زمین در جهان معتقد بودند. از دیدگاه‌های امروزی به زمین، می‌توان به دیدگاه فرضیه? گایا اشاره کرد.

22 آوریل نیز به عنوان روز جهانی زمین نامگزاری شده اشت.

انواع? ذخایر معدنی ?فلزی ?و? غیرفلزی? از? دیگر? ویژگی‌های? بخش ?بیرونی? پوسته? زمین? است.^[31]

کره زمین دارای چگالی بیشتری نسبت به دیگر سیاره‌های منظومه خورشیدی است.^[32]

گاه شناسی

دانشمندان برآورد کرده‌اند که نخستین بار ماده در 4?5672 ± 0?0006 میلیارد سال پیش در سامانه? خورشیدی تشکیل شد و در 4?54 میلیارد سال پیش (با 1? خطا)^[22] زمین و دیگر سیاره‌های سامانه خورشیدی از ابر خورشیدی پدید آمدند. سحابی خورشیدی یا solar nebula ابری است صفحه‌ای شکل ساخته شده از گاز و غبار که پس از تشکیل خورشید برجای مانده‌است.^[33]

زمین پس از تشکیل در یک دوره? 10 تا 20 میلیون ساله، یکپارچگی خود را بدست می‌آورد و به کمال می‌رسد.^[34] این سیاره در آغاز به صورت مواد ذوب شده بود و کم‌کم با گذر زمان گرمای خود را از دست داد و یک پوسته? جامد جایگزین مواد مذاب آن شد. کمی پس از آن در 4?53 میلیارد پیش ماه نیز بوجود آمد.^[35]

مطالعات بر روی یک ماده? معدنی نیز نشان می‌دهد که میدان مغناطیسی زمین بیش از 4?2 میلیارد سال پیش وجود داشته است. تحلیل این اطلاعات توسط محققان ژئوفیزیک دانشگاه روچستر انگلستان نشان می‌دهد که پیشینه میدان مغناطیسی زمین، بیش از 4?2 میلیارد سال است؛ یعنی حدود 750 میلیون سال قبل تر از آنچه تا امروز تصور می‌شد.^[36]

آخرین فرضیه‌ای که درباره? چگونگی تشکیل ماه بیان شده^[37] و مورد پذیرش بیشتر دانشمندان قرار گرفته، فرضیه? برخورد بزرگ است. این فرضیه می‌گوید که جسمی (گاهی به آن تئا می‌گویند) به بزرگی بهرام و با جرمی برابر با 10? جرم زمین،^[38] با زمین برخورد کرد.^[39] پس از برخورد بخشی از جرم آن در زمین باقی‌ماند و بخشی از جرم آن‌ها جدا شد و به فضا رفت. مجموعه? جرم‌های پرتاب شده یکی شد و در نهایت کره? ماه بوجود آمد.

اتمسفر نخستین زمین از بیرون زدن گازها و فعالیت‌های آتش‌فشانی بوجود آمد پس از آن، آب و یخ گرفته شده از سیارک‌ها، خرده سیاره‌ها، دنباله‌دارها و جرم‌های دورتر از نپتون (ترانس-نپتون‌ها) میزان بخار آب فشرده? جمع شده در زمین را بالا برد و در نهایت اقیانوس‌ها پدیدار شدند.^[40] دانشمندان معتقدند که در آن زمان خورشید تنها 70? از درخشندگی حال حاضر خود را داشته ولی هم‌زمان نشانه‌هایی پیدا شده که آب اقیانوس‌ها در آن دوران «مایع» بوده‌است. این دو مطلب یک تناقض بوجود آورده‌اند و هنوز بی جواب باقی‌مانده‌اند. هم‌زمانی پخش شدن گازهای گلخانه‌ای در زمین و بالا بودن میزان تغییراتی که در پرتو افکنی خورشید بوجود می‌آمد همگی زمین را به سوی گرم تر شدن می‌برد و مرتب دمای سطح زمین بالاتر می‌رفت و مانع از آن می‌شد تا اقیانوس‌ها یخ بزنند.^[41] در 3?5 میلیارد سال پیش میدان مغناطیسی زمین تشکیل شد و کمک کرد تا در اثر باد خورشیدی، اتمسفر زمین تهی نشود.^[42]

دو فرضیه? مهم برای نرخ رشد و گسترش قاره‌ها در زمین وجود دارد:^[43] نخست: قاره‌ها دارای رشد پیوسته تا امروز بوده‌اند.^[44] دوم: قاره‌ها در آغاز گذشته? زمین، رشد سریع داشته‌اند.^[45] مطالعات امروز نشان می‌دهد که فرضیه? دوم به واقیعیت نزدیک تر است. امروزه دانشمندان معتقدند که در آغاز رشد پوسته? قاره‌ای زمین با سرعت انجام شده^[46] و پس از آن در یک دوره? طولانی پایدار بوده‌است.^[47][48][49] پس از گذشت صدها میلیون سال در مقیاس زمین‌شناسی سطح قاره‌ها پیوسته به خود شکل می‌داد تا اینکه در آخر شکسته شد و تکه قاره‌ها از هم جدا شدند. قاره‌ها همواره در حال مهاجرت بر روی سطح زمین اند و گاهی با یکدیگر ترکیب می‌شوند و یک ابَرقاره را ایجاد می‌کنند. نزدیک به 750 میلیون سال پیش، یکی از قدیمی‌ترین ابَرقاره‌های شناخته به نام رودینیا شروع به شکسته شدن کرد. پس از آن تکه‌های آن دوباره با هم یکی شدند و پانوتیا (540 تا 600 میلیون سال پیش) و پس از آن پانجه‌آ بوجود آمد که این نیز خود در 180 میلیون سال پیش شکسته شد.^[50]

فرگشت زندگی

فرضیه‌ای به نام «زمین گلوله برفی» یا Snowball Earth در دهه? 1960 مطرح شده‌است این فرضیه می‌گوید که در دوران نئوپروتروزوئیک میان 750 و 580 میلیون سال پیش، بیشتر سطح زمین از لایه‌ای از یخ پوشیده شده بود. این مطلب بسیار مورد توجه دانشمندان است چون این دوران یخبندان به پیش از انفجار کامبرین، آغاز پدیدار شدن سلول‌های زنده، مربوط است.^[51]

پس از انفجار کامبرین، نزدیک به 535 میلیون سال پیش، پنج دوره? انقراض یا خاموشی گسترده^[52] در زمین روی داد که آخرین آن‌ها در 65 میلیون سال پیش در اثر برخورد یک شهاب‌سنگ بسیار بزرگ رخ داد و باعث از بین رفتن دایناسورها و دیگر دوزیستان بزرگ هیکل شد؛ البته برخی جانوران کوچکتر مانند پستانداران از این رویداد خاموشی جان سالم به در بردند. با گذشت 65 میلیون سال پستانداران به شاخه‌های گوناگون تقسیم شدند تا آنکه در چند میلیون سال پیش در آفریقا پستاندارانی میمون مانند به نام ارورین Orrorin tugenensis توانستند بر روی دو پای خود بایستند.^[53] داشتن ابزارهای پیشرفته و کامیابی بیشتر در برقراری ارتباط باعث شد تا این جانوران بتوانند مواد غذایی بیشتری را برای خود فراهم کنند؛ و البته تمامی این پیشرفت‌ها نیازمند داشتن مغزی بزرگتر از آنچه در گذشته داشتند، است. به این ترتیب این جانوران در گذر زمان و با پیشرفته تر شدن و بزرگتر شدن مغزشان کم‌کم به نژاد انسان نزدیک شدند. پیشرفت در کشاورزی و صنعت به انسان‌ها اجازه داد تا در بازه? زمانی کوتاهی بر کره? زمین چنان تأثیری بگذارند که تا کنون هیچ‌یک از موجودات زنده چنین نکرده‌است.^[54] انسان‌ها بر کمیت و طبیعت دیگر گونه‌های زندگی در کره? زمین دست بردند.

الگوی کنونی عصر یخبندان می‌گوید نزدیک به 40 میلیون سال پیش زمین دچار یخ زدگی شد، در دوران پلیستوسن نزدیک به 3 میلیون سال پیش این وضع شدت گرفت و پس از آن سرزمین‌های با عرض جغرافیایی بالا هر 40 تا 100?000 سال دچار چرخه? یخ زدگی و گرم شدگی شدند. آخرین یخبندان قاره‌ای در 10?000 سال پیش پایان یافت.^[55]

ناهید(سیاره)

ناهید (هم چنین زهُره) به ترتیب فاصله از خورشید، دومین سیاره سامانه خورشیدی است که میان زمین و تیر (عطارد) قرار گرفته‌است. این سیاره نزدیک‌ترین سیاره به زمین می‌باشد و بعد از ماه، درخشان‌ترین جرم آسمانی طبیعی است که به هنگام شب از زمین رویت می‌شود. ناهید داغ‌ترین سیاره در سامانه خورشیدی است. جو ضخیم و غلیظ آن موجب می‌شود که دیدن سطح آن از طریق رصد، دشوار باشد.

این سیاره در فارسی بیدخت و بیلفت نیز نامیده می‌شد.^[1] و واژه بیدُخت در شکل کهن‌تر خود بَغدخت و به معنای «دختر خدا» بوده‌است.^[2]

سیاره ناهید بدون ماه است و از بسیاری دیدگاه‌ها چون اندازه، جرم، گرانش و ترکیبات ساختاری به زمین همانندی دارد و به همین شَوَند به آن برنام خواهرِ زمین را داده‌اند. یکی از شوندهای این نام گذاری این است که دانشمندان می‌گویند در چند میلیون سال پیش سیاره ناهید بسیار همانند زمین بوده و دارای شرایط زندگی بوده است^{[نیازمند منبع]} اما به شوند نزدیک شدن به خورشید شرایط زندگی در آن از بین رفت. چنان که قطر آن در حدود 12?104 کیلومتر است، در سنجش با زمین که قطرش 12?756 کیلومتر است. جرم ناهید حدوداً 81 درصد جرم زمین و چگالی آن، نزدیک به 95 درصد چگالی زمین است. با این حال ناهید در سنجش با بیشتر سیارات سامانه خورشیدی از جمله زمین، کروی‌تر است و به شوند چرخش آهسته به دور مدارش، پدیده تورفتگی یا مسطح شدن قطبها و بادکردگی یا تورم نواحی استوایی در آن، کمتر از دیگر سیارات رخ می‌دهد.

این سیاره را جزء سیاره‌های زمین‌سان و فشرده طبقه‌بندی کرده‌اند که دارای آتشفشان‌های فعال، «ناهیدلرزه» و کوهواره‌است. ناهید در مداری تقریباً دایره‌وار به فاصله میانگین 108 میلیون کیلومتر از خورشید، به دور آن می‌گردد. هنگامی که در نزدیکترین وضعیت نسبت به زمین قرار می‌گیرد، فاصله آن با زمین 42 میلیون کیلومتر می‌شود و در دورترین حالت 257 میلیون کیلومتر با آن فاصله دارد.

زمان لازم برای یکبار گردش این سیاره به دور خورشید 225 روز زمینی می‌باشد. تفاوت بزرگ ناهید با زمین، جو آن است که بیشتر آنرا دی‌اکسید کربن تشکیل داده و در ابرهای فوقانی آن قطرات ریز اسید سولفوریک وجود دارد. وجود دی‌اکسید کربن در جو این سیاره دمای آنرا به مقدار بسیار چشم‌گیری افزایش داده‌است. (480 درجه سانتیگراد نزدیک سطح سیاره). همچنین لازم است ذکر شود که سیاره زهره دارای مغناطیس درونی نیست.

نور آفتاب پس از نفوذ در جو این سیاره و جذب شدن توسط سطح آن، به‌صورت گرما از سطح بازتابیده می‌شود، اما انبوه دی‌اکسید کربنِ جو ناهید، این گرمای بازتابیده را به دام انداخته و از رها شدن آن در فضا جلوگیری می‌کند. این جذب اضافی گرما، که به پدیده گلخانه‌ای معروف است، میانگین گرمای ناهید را بیش از هر سیاره دیگری (حتی سیاره تیر) در سامانه خورشیدی بالا برده‌است به‌طوریکه این حرارت برای ذوب کردن فلز سرب کافیست. از اینرو پیدایش زندگی در این سیاره، غیر ممکن است.

در اوایل سال 1960 راداری را به‌سوی ناهید نشانه‌روی کردند که سیگنال‌های آن از ابرهای این سیاره عبور کرده و پس از برخورد با سطح جامد سیاره، منعکس گردید. برای نخستین بار دانشمندان اطلاع جالبی را درباره سطح ناهید به‌دست آوردند، که نشان می‌داد ناهید دارای حرکت چرخشی در جهت معکوس است. چرخش آن از شرق به غرب است و آفتاب از مغرب طلوع و در مشرق غروب می‌کند.

ایرانیان در زمان هخامنشیان، خدای مونث آناهیتا (ایزد باروری و آبها) را با این سیاره مرتبط می‌دانستند که در پارسی میانه، به اَناهید و در فارسی امروزی به ناهید تغییر یافته‌است. نام لاتین این سیاره، ونوس، برگرفته از نام خدای رومی عشق و زیبایی است. در یونان باستان، نام خدای آفرودیته

سیاره زهره گرم ترین سیاره منظومه خورشیدی

سیاره زهره که به آن ناهید هم می‌گویند با آنکه اولین سیاره منظومه خورشیدی نیست، بلکه دومین سیاره است، ولی این سیاره برخلاف عطارد دارای جو است. سیاراتی که دارای جو هستند مثل گلخانه و یا خانه‌ای که گرما را در خود ذخیره می‌کند چند برابر عطارد گرما را در خود ذخیره می‌کند.

ویژگیها

سیاره تیر یا عطارد با فاصله? 57 میلیون و 924 هزار کیلومتری از خورشید، نزدیکترین سیاره منظومه خورشیدی به خورشید است و کم‌ترین مسافتی که با زمین پیدا می‌کند، به 80 میلیون کیلومتر می‌رسد. به خاطر نزدیکی این سیاره به خورشید اگر در طرف رو به خورشید آن (بخشی که روز است) قرار بگیرید به راحتی در دمای 465درجه سانتیگراد پخته خواهید شد و به علت حرکتی وضعی آرامش اگر در طرف شب آن قرار بگیرید آن قدر سرد خواهد شد که در دمای 148- درجه سانتیگراد به راحتی مرگ را بر اثر یخ بستن تجربه می‌کنید. گردش وضعی این سیاره، حدود دو ماه طول می‌کشد و از این رو، گرم شدن آن در روز و سرد شدنش در شب دیرپاست.

حفره‌های کوچک ویا بزرگ بسیاری در سطح سیاره? تیر دیده می‌شود که حکایت از برخورد شهاب‌سنگ‌های کوچک و بزرگ دارد البته قطر برخی از دهانه‌ها به ده‌ها کیلومتر می‌رسد. برخی از این دهانه‌ها محل خروج مواد مذاب است که امروزه با سنگهای مذاب پر شده‌اند و مانند کوه‌های آتشفشانی هستند. سطح تیر بیشتر خاکستری‌رنگ است و به خاطر نوع دهانه‌های آتشفشانی و آبگیرها خیلی شبیه کره ماه است. دانشمندان تصور می‌کردند که فعالیتهای آن مانند کره ماه‌است. اما اکنون می‌دانیم که سیاره عطارد با کره ماه بسیار متفاوت است. تیر کوه و آتشفشان‌های بزرگ و عمده‌ای ندارد و از نظر فعالیت‌های زمین‌شناختی سیاره‌ای مرده به‌شمار می‌آید.

تیر از دسته سیاره‌های زمین‌سان است. تیر همچون ناهید و ماه، حالت‌های گوناگونی از هلال تا قرص کامل را به خود می‌گیرد. قرص کامل، چون در آن سوی خورشید است دیده نمی‌شود. اما اشکال هلال و نیمه? آن به هنگام جلوه‌های شرقی و غربی، مشاهده می‌گردند.

نیروی گرانش این سیاره کم و دارای جو ناچیزی است که 98? آن از هلیم و بقیه از هیدروژن، اکسیژن و سدیم ساخته شده‌است.بادهای خورشیدی به شدت به عطارد می‌دمند و این می‌رساند که تقریباً هیچ هوایی در آن وجود ندارد.

تیر(سیاره)

تیر یا عطارد کوچک‌ترین و نزدیک‌ترین سیاره به خورشید در منظومه? خورشیدی است. سطح رو به خورشیدِ سیاره? تیر، به‌دلیل نزدیکی به خورشید، بسیار داغ است. رویه? پشت به خورشید تیر نیز بسیار سرد است.

سیاره? تیر ماه ندارد. تیر، کوچک‌ترین سیاره? منظومه? خورشیدی است و همان‌گونه که یک رخ از کره? ماه همیشه رو به زمین است، یک رخ از تیر نیز به حالتی ابدی رو به خورشید و رخ دیگر آن پشت به خورشید است. با وجود اندازه? کوچک، سیاره? تیر از میدان مغناطیسی نیرومندی برخوردار است.

تیر تندروترین سیاره? منظومه خورشیدی است که با سرعتی حدود 48 کیلومتر بر ثانیه، هر 88 روز یک بار خورشید را دور می‌زند. از این رو سیاره‌ای گریزپاست که دیدنش آسان نیست و به همین دلیل است که شاید، ایرانیان باستان آنرا «تیر» نامیده و در یونان «مرکوری» یا «پیک خدایان» لقبش داده بودند.

این سیاره نیز، مانند سیاره زهره بین زمین و خورشید قرار گرفته و به خاطر این ویژگی، حالاتی را که «گذر»، «جلوه‌های شرقی و غربی» و... نامیده می‌شوند، به وجود می‌آورد. عبور عطارد فقط یا در اردیبهشت ماه (ماه مه) و یا آبان ماه (ماه نوامبر) روی می‌دهد؛ و علت ندرت این عبورها (که در هر قرن تا 13بار روی می‌دهند) به این علت است که زاویه میل مدار آن با مدار زمین (7درجه) سبب می‌شود که سیاره معمولاً یا از شمال و یا از جنوب خورشید بگذرد. اندازه‌گیری‌های دقیق عبورهای عطارد نه فقط برای تعیین دقیق مدار عطارد بلکه برای محاسبه دوره تناوب حرکت وضعی زمین نیز به کار می‌آید.

منظومه شمسی

منظومه? شمسی یا سامانه? خورشیدی (به انگلیسی: Solar System) سامانه‌ای دربرگیرند? یک ستاره به نام خورشید و اجرام آسمانی است که در مدارهایی پیرامون آن می‌گردند.

سامانه? خورشیدی از انفجار یک ابرنواختر و فروریزش یک ابر چرخان پدید آمد و در دوران رنسانس(نوزایی) و با مشاهدات افرادی از جمله گالیلئو گالیله کشف‌شد. این سامانه در بازوی شکارچی، کهکشان راه شیری واقع‌شده و 25?000 سال نوری از مرکز کهکشانی و کناره? کهکشان فاصله دارد. خورشید بیش از 99?8 درصد جرم سامانه? خورشیدی را شامل می‌شود و سرچشم? انرژی بسیار از جمله انرژی گرما و نور است. این ستاره یک ستاره? نوع جی رشته اصلی و عضوی از تود? ستارگان نخستین است. مانایی سامانه? خورشیدی به مانایی خورشید وابسته است و اگر خورشید نابود شود، سامانه? خورشیدی نیز نابود می‌شود.

سامانه? خورشیدی دارای هشت سیاره (تیر، ناهید، زمین، بهرام(مریخ)، هرمز(مشتری)، کیوان(زحل)، اورانوس و نپتون) و پنج سیاره? کوتوله (سرس، پلوتو، هائومیا، ماکی‌ماکی و اریس) است. چهار سیاره? نخست، سیارات درونی یا زمین‌سان هستند و بیشتر از سنگ ساخته شده‌اند و چهار سیاره? دیگر سیارات بیرونی یا غول‌های گازی هستند و از گازهای مختلف ساخته شده‌اند. علاوه بر این اجرام، سامانه? خورشیدی دارای اجرام دیگری از جمله ماه‌ها، سیارک‌ها، شهاب‌وارها، شهاب‌ها، شهاب‌سنگ‌ها و دنباله‌دارهاست. سامانه? خورشیدی هم‌چنین دارای مناطق خاصی از جمله کمربند سیارک‌ها، کمربند کویپر و دیسک پراکنده است.

ماده‌ای نازک و فشرده به نام محیط میان‌سیاره‌ای میان سیارات و اجسام دیگر وجود دارد. اجزای سازنده? محیط میان‌سیاره‌ای از هیدروژن خنثی و غیر یونیزه‌شده، گاز پلاسما، پرتوهای کیهانی و ذرات گرد و غبار تشکیل شده‌اند. در واقع این پنداشت که فضا یک خلأ کامل است، نادرست است و مواد محیط میان‌سیاره‌ای در فضا وجود دارد. سدنا 90377 دورترین جسم کشف‌شده در سامانه? خورشیدی است که اوج آن 1000 واحد نجومی است و تناوب مداری آن 10?500 سال به طول می‌انجامد. ابری کروی‌شکل و بزرگ به نام ابر اورت سامانه? خورشیدی را دربرگرفته است و از 2?000 تا 5?000 واحد نجومی دورتر از خورشید آغاز می‌شود و تا 100?000-50?000 واحد نجومی دورتر از خورشید ادامه می‌یابد. سامانه? خورشیدی تا جایی گسترش می‌یابد که دیگر تحت تأثیر خورشید (نفوذ نور خورشید، گرانش خورشیدی، میدان مغناطیسی خورشید و بادهای خورشیدی) نباشد. هلیوپاز مرز میان محیط میان‌سیاره‌ای و فضای میان‌ستاره‌ای است. هلیوپاز به عنوان مرز بیرونی سامانه? خورشیدی در نظر گرفته می‌شود و برآورد شده‌است که میان 110 تا 170 واحد نجومی از خورشید دورتراست.